معنای حدود و تعزیر

«حدود» جمع «حدّ» در لغت به معنى «منع» است و انتخاب این اسم براى بخشى از مجازاتهاى شرعى به این جهت است که سبب منع مردم از کارهاى خلاف مى‏شود و امّا در اصطلاح شرع، در عبارات فقها به معنى مجازات مخصوصى است که به خاطر ارتکاب بعضى از گناهان در مورد مکلّفین اجرا مى‏شود. امّا «تعزیر» در لغت به معنى «تأدیب» و گاه به معنى «بزرگداشت» و «یارى کردن» و «منع نمودن» آمده است، و در اصطلاح شرع و فقها به معنى مجازات یا اهانتى است که اندازه معیّنى در شرع براى آن ذکر نشده و بسته به راى قاضى است که با در نظر گرفتن «میزان جرم» و «مقدار تحمّل مجرم» درباره او اجرا مى‏شود.

بنابراین فرق «حدّ» و «تعزیر» در یک جمله است و آن اینکه حدّ، مجازات معین و ثابتى است، ولى تعزیر غالباً نامعیّن است، و اینکه مى‏گوییم «غالباً» به خاطر آن است که در موارد معدودى، تعزیرات معیّنى در روایات اسلامى وارد شده که شرح آن در کتاب حدود گفته شده است، هر چند در اینکه آیا تعیین مقدار در این موارد قطعى است یا از قبیل ذکر مثال و مصداق است نیز گفتگو است.

البته در میان حد و تعزیر اختلافات دیگرى نیز هست، تا آنجا که مرحوم شهید در کتاب قواعد، ده وجه براى اختلاف آن دو شمرده است که اینجا جاى شرح آن نیست.

پیام قرآن ج 10، حضرت آیت الله مکارم شیرازى و سایر همکاران